De Avibus – Met De Avibus heeft Marcel de Cleene wederom een magistraal boek op de wereld gezet. Dit keer over vogels in de cultuur. Volgens hetzelfde procedé samengesteld als zijn vorige successen: Vergeten toepassing van planten en Geschiedenis van de kruidengeneeskunde.
In De Avibus is elke besproken vogel verbeeld met prachtige tekeningen gecombineerd met een enorme eruditie. Een boek de salontafel waardig, maar zeker gelezen wordt. De Cleene neemt ons aan de hand door een schatkamer van wetenswaardigheden over bijzondere en gewone luchtdieren en hun plaats in de mythologie en volkscultuur. Je valt van de ene in de andere verbazing.
De Avibus
Vogels in de cultuur
Boodschappers van de goden worden ze wel genoemd, want het is alleen de vogel gegeven om zich op te houden tussen aarde en hemel. In vervlogen tijden werd de vogeltrek gezien als de brug tussen onze en de andere wereld. Vogels kondigden de winter en de lente aan, konden de toekomst voorspellen, brachten de kinderen mee uit het Onbekende. Vogels zijn mysterieus en hebben kennis waar waar geen toegang tot hebben. Wie een uil ziet mag zich gelukkig prijzen, raven daarentegen betekenen onheil. En fluit de merel de hele dag, dan volgt er snel een regendag.
In het oude Rome dacht men aan de vlucht der vogels de wil van de goden af te lezen. Duitse boeren leidden de prijs van graan te af uit het aantal roepen van de kwartel en het aantal roepen van de koekoek stond gelijk aan het aantal resterende levensjaren. Vogels, symbool van de ziel. In de Islam symbool voor engelen, die de taal van de vogels beschouwen als de taal van de goden en de geestelijke kennis.
Hun lichtheid staat voor intelligentie en verbeeldingskracht. Anders dan wij mensen kunnen zij zicht onttrekken aan de zwaartekracht en zich verheffen van de aarde, waarvoor ze ons eeuwige ontzag verdienen.
Roodborstje
Wie weet dat het roodborstje staat voor de verlossing zoekende ziel? Een Middeleeuwse legende weet dat de rode vlek een druppel van Jezus’ bloed is. Voor de Germanen was het de drager van vuur en bliksem en verbonden aan de god Donar.
Wie een roodborstje sloeg, kreeg later last aan de hand waarmee de misdaad was gedaan: langdurig natrillen of er groeide zo’n grote knobbel aan dat werken onmogelijk was. Het lelijke handschrift van een schooljongen was het bewijs dat de onverlaat ooit een roodborstje had doodgeknepen. Gaven de koeien rode melk dan was er vogelkwaad gedaan. Brak iemand een vleugeltje, dan brak hij later zijn arm en wie een nest verstoorde werd getroffen door vallende ziekte.
Voorspellende gaven
Het roodborstje werd ook voorspellende gaven toegedicht. Tikte het tegen het raam, dan volgde er rampspoed; vloog hij naar binnen dan lag een sterfgeval in het korte verschiet. Maar kwam een bruidspaar de kerk uit en zag het een roodborstje, dan was geluk hun deel.
geschiedenis van de kruidengeneeskunde
vogels in de cultuur
vergeten toepassingen van planten
Genot
De Avibus bevat wel 1ooo en 1 verhalen over vogels in culturen wereldwijd. Het kloeke boek is een genot om in te lezen en te balderen. 40 soorten vogels beschrijft De Cleene, van Aalscholvers tot Zwanen. Net als in zijn vorige boeken heeft De Cleene kennis op bewonderenswaardige wijze aan de vergetelheid ontrukt en ons uren lees- en kijkplezier verschaft. Lees het boek niet gulzig, maar plukje voor plukje. Laat de verhalen smaken als bonbons op de tong.
Marcel De Cleene (Gent, 1946) is een Belgisch hoogleraar emeritus verbonden aan de Universiteit Gent, waar hij ook biologie studeerde.
Nog meer over vogels
Lees ook deze artikelen op GroenVandaag:
