Dit weekend is het weer Egelweekend!  

Egelweekend – Aankomend weekend is het weer zover: het jaarlijkse Egelweekend. Zoogdiervereniging, Egelwerkgroep, Jaarrond Tuintelling en OERRR roepen iedereen op om op zaterdag 24 en zondag 25 september egelwaarnemingen, bijvoorbeeld uit je eigen achtertuin, door te geven. Met de groei van steden en dorpen worden tuinen voor egels steeds belangrijker. Waar komen ze voor en waar worden ze juist niet gemeld?

Egelweekend

De eerste landelijke egeltelling vond 14 jaar geleden plaats. In de loop der jaren is de egeltelling een terugkerend evenement geworden en zijn er veel interessante data verzameld over de verspreiding van egels in ons land.  De waarnemingen dragen bij aan onderzoek naar de egel in Nederland. 
De afgelopen jaren zien we het aantal egels in Nederland afnemen. De extreme droogte afgelopen zomers kan in veel gebieden slecht zijn geweest voor het groot brengen van jonge egels. Dit jaar was er weer een droge zomer en zitten de opvangen vol met verzwakte egels. De verwachting is daardoor dat de egelpopulatie zich in 2022 waarschijnlijk niet gaat herstellen. Om te zien waar egels precies leven vragen we iedereen om egelwaarnemingen door te geven. Daarnaast kun je de egel helpen door jouw tuin aantrekkelijk te maken voor de egel.

foto, Anatoly Ivanov op Unsplash

Hoe gaat het met de egel?

Uit tellingen vanuit het Netwerk Ecologische Monitoring blijkt dat de egelpopulatie sinds 1994 met 67% is afgenomen. Sommige jaren neemt de egelpopulatie iets toe, maar over het geheel is een afname te zien. Verstedelijking, het verdwijnen van natuurlijk leefgebied en de druk van roofdieren in natuurgebieden spelen daar een rol in en ook droge zomers kunnen in sommige jaren hebben gezorgd voor een minder succesvolle voortplanting.

Indexen (stippen) en trend (lijn) van de aantalsontwikkeling van de egel in Nederland in de periode 1994-2022. De blauwe band geeft het 95% betrouwbaarheidsinterval van de trendlijn aan.

Help de egel in de tuin

Leven er egels in jouw tuin? Dan is dat een compliment! Waarschijnlijk leven er verschillende planten, insecten en bodemdieren in je tuin, die belangrijk zijn voor de overleving van de egel. Zou je graag een egel, of meer egels in je tuin willen hebben? Dan zijn er hele praktische dingen die je kan doen om egels naar jouw tuin te lokken. Zorg bijvoorbeeld voor afwisseling tussen gras, struiken, andere planten en rommelige plekken in je tuin. Voorkom een tegeltapijt en zorg dat egels de tuin in kunnen lopen door bijvoorbeeld doorkruipgaatjes in je schutting te maken. Als je de tuinen van meerdere buren op deze manier met elkaar verbindt ontstaat een zogenaamde egelsnelweg. Zet een schaaltje water en eventueel kattenbrokjes in je tuin. Let erop dat melk niet geschikt is voor egels, en trouwens ook niet voor andere dieren. Je kunt ook zelf een egelhuisje maken of er een kopen. Daarin kunnen egels schuilen of zelfs jongen krijgen.

OERRR

Een tuintelling levert daarom waardevolle informatie op. Boswachter Ruben Vermeer van OERRR: “Voor mij is de egel de soort die bewijst dat je gave natuur ook gewoon in je achtertuin kunt vinden. Egels vinden weelderig begroeide tuinen een fijn thuis. Dat geeft ons allemaal een verantwoordelijkheid, want de egel is een wettelijk beschermde diersoort in Nederland. Zie je geen egels in je tuin? Kijk dan eens of egels er wel kunnen komen en of er wel voldoende schuilplekken voor ze zijn.”

Levend en dood

Tijdens het Egelweekend gaat het om alle egels die dit jaar zijn gezien. Dat mag dus ook van eerder dit jaar zijn, mits je deze waarnemingen niet al eerder hebt doorgegeven. Zowel egels in als buiten de tuin tellen mee. Het kan daarbij gaan om ontmoetingen met levende egels of egelsporen (poep), maar ook dode egels kunnen worden gemeld. Verkeersslachtoffers spelen een belangrijke rol in egelonderzoek. Niet alleen kan de aanwezigheid van de soort worden vastgesteld, ook kunnen de knelpunten voor egels in kaart worden gebracht.

foto: Anita Nijboer

Geen egels in de tuin?

Ook wanneer je geen egel in de tuin hebt is dit waardevolle informatie om door te geven, geef dan het aantal nul door. Egels zijn vooral goed te zien als het donker is, dan gaan ze op zoek naar voedsel. Mocht je een egel zien, zorg dan uiteraard dat je het dier niet verstoort. Alle ingevoerde tellingen gaan mee in het overzicht van de resultaten. Wil je een egel doorgeven die je buiten je tuin hebt waargenomen, bijvoorbeeld langs de weg of in een park? Dat kan via telmee.nl of waarneming.nl.

Egelsnelweg

OERRR, het jeugdprogramma van Natuurmonumenten, gaat dit jaar de barricades op voor de egel. Met het egelstrijdpakket kunnen kinderen bijvoorbeeld een egelsnelweg maken in hun buurt. Boswachter Ruben Vermeer: “Het leefgebied van de egel bestaat vaak uit meerdere tuinen of aangrenzende parkjes. Om aan voedsel te komen moet de egel aan de wandel. In ons dichtbevolkte landje moet je dan al snel een drukke straat oversteken met verkeer. Hier gaat het vaak mis; veel egels overleven dit niet omdat zij zich oprollen bij gevaar in plaats van vluchten. Daarom is het niet alleen belangrijk dat we onze tuinen egelvriendelijk inrichten, maar ook dat we ze goed met elkaar verbinden. Samen kunnen we ervoor zorgen dat egels niet voorgoed uit onze tuinen verdwijnen!” Het egelstrijdpakket is gratis aan te vragen op www.oerrr.nl/egel.

foto: G.J.M. Reus

Telling doorgeven

De egel(s) in jouw tuin kan je doorgeven via de Jaarrond Tuintelling. Meer informatie over egels vind je op de website van de Egelwerkgroep. Egels op andere locaties kunnen worden doorgegeven via telmee.nl en waarneming.nl. Geen account? Dan kun je je waarneming ook doorgeven via dit meldpunt.

De Egeltelling wordt mede mogelijk gemaakt door de NDFF en BIJ12.

Weetjes over de egel

Egels zijn echte nachtdieren en komen rond de schemering tevoorschijn. Overdag slapen ze op een beschutte plek, ’s nachts gaan ze op zoek naar voedsel. Dat zijn slakken, regenwormen en allerlei insecten. Ook al zijn het nachtdieren, egels kunnen moeilijk zien in het donker. Ze gebruiken hun neus om op zoek te gaan naar iets lekkers. Een egel kan een prooi zelfs tot drie centimeter onder de grond ruiken. In het najaar gaan egels hard op zoek naar genoeg voedsel om een vetvoorraad te maken. Van oktober tot en met april liggen egels in een diepe winterslaap, waarbij ze soms tot dertig procent van hun lichaamsgewicht verliezen.

Egelpopulatie sterk afgenomen

Uit tellingen die de Zoogdiervereniging samen met Sovon organiseert, blijkt dat de egelpopulatie over de periode 1994-2018 flink is afgenomen. De egelpopulatie laat doorgaans een afwisseling van goede en slechte jaren zien. Maar over de gehele periode genomen is er een sterk afnemende trend waar te nemen. Zo is de populatie na een piek in 1995 afgenomen, om vanaf 2003 weer te herstellen. Vanaf 2008 volgde weer een afname, met een dieptepunt in 2014. Waarschijnlijk speelt daarbij de lange winter van 2012/2013 een rol.

Droogte

In 2016 was er sprake van herstel van de populatie. In 2017 en 2018 is de populatie echter weer afgenomen en benaderden we het dieptepunt uit 2014. De eerste aanwijzingen voor 2018 waren gunstig: van verschillende kanten kwamen in het voorjaar meldingen dat men weer meer egels zag. Maar de lange droge periode in de zomer gooide roet in het eten. Zo kwamen er meldingen van dode jongen, omdat de vrouwtjes door gebrek aan voedsel door de droogte niet voldoende melk konden produceren. Volwassen egels hadden het ook moeilijk.

foto: Krzysztof Niewolny op Unsplash

Credits bij dit artikel:
-Tekst: Zoogdiervereniging, Egelwerkgoep en OERRR
-Introfoto: Bastiaan Willemsen
-Foto’s: G.M.J. Reus en Anita Nijboer
-Figuur: Zoogdiervereniging en CBS
-Video: Vilmar Dijkstra