Stof uit Amsterdamse iepen tegen kanker

Amsterdamse iep

Pius Floris Boomverzorging snoeit sinds vijf jaar de Amsterdamse bomen. Henk Werner zoekt jaarlijks geschikte ieplocaties en regelt toestemming voor de snoei. ‘In Japan staan ook iepen, maar dat zijn andere soorten dan die in Amsterdam.

Per iepsoort verschilt de hoeveelheid werkzame stof tegen kanker, zo hebben de Japanners ontdekt: Ulmus x hollandica “Vegeta” bevat de grootste hoeveelheid, meer dan “New Horizon”. Een jaar geleden hebben we ook knoppen van “Dodoens” gehaald, maar daarin bleek relatief weinig werkzame stof te zitten. We hebben dit jaar in de derde week van januari twintig “Vegeta”-iepen gesnoeid, omdat de knoppen daarvan eerder uitkomen. Op 2 februari hebben we elf “New Horizon” gesnoeid. Volgend jaar gaan we wellicht ook van “Rebonaschuffel” oogsten.’

Eerste contact

Dat iepen een heilzame werking kunnen hebben, kwam begin jaren tachtig tot de Japanse mevrouw Kadono in een visioen. Samen met de Japanse professor Yoshihiro Sekino van het bedrijf Kibun Foods – de Nestlé van Japan – nam zij contact op met de gemeente Amsterdam.

Iepen tegen kanker

Mevrouw Kadono had gedroomd over geneeskrachtige bomen langs het water en bij rood licht, vertelt Ed Blankers (79), destijds hoofdopzichter over de bomen. De Japanners hadden gezocht in Amerika, maar kwamen op het idee om Amsterdam aan te schrijven, met het oog op de iepen langs de Wallen.

Proefondervindelijk

De gemeente stuurde hen het eerste jaar hele takken met knop op, het tweede jaar de takuiteinden, in het derde alleen de knoppen. Het vierde jaar kwamen de Japanse dame en de professor zelf over om aan te wijzen wat ze wilden, vertelt Blankers. De knoppen moesten nog bruin zijn, maar wel op het punt staan om uit te komen.

‘In de toekomst zullen we op een gegeven moment niet meer kunnen oogsten van “Vegeta”, omdat deze iepziektegevoelige soort niet meer wordt aangeplant. We richten ons met de plannen op de resistente “Rebona” en “New Horizon”.’ Werner vult aan: ‘We zijn in overleg met de Japanners over de vraag of we hoeken met iepen gaan aanplanten, speciaal voor de knoppenopbrengst, of dat zij in de toekomst genoeg zullen hebben aan afname uit de openbare ruimte.’

Meer informatie over de Hollandse iep op de site van de Bomenstichting.

Oogst

Omdat de knoppen snel verwerkt moeten worden, werden na het eerste bezoek van de Japanners de takuiteinden direct afgevoerd naar het atelier van een bevriende Japanse kunstenaar in Amsterdam. Hier ondergingen de knoppen een drogingsproces.

Het verwerkingsprocédé gebeurt nog altijd op deze manier. Boomverzorgers van Pius Floris snoeien takken en zagen deze in stukken. De Japanners knippen deze verder op. De oogst omvat jaarlijks 55 kilo knoppen, na droging nog zo’n vijftien kilo. ‘Dit jaar was het genoeg om twintig “Vegeta” te snoeien, maar soms moeten we er dertig snoeien. Dat snoeien moet sowieso gebeuren, dus de gemeente heeft de Japanners altijd kosteloos willen helpen.’

Helaas heeft het middel niet meer geholpen voor mevrouw Kadono zelf; zij overleed aan kanker. De professor is op leeftijd en het werk is overgedragen aan twee jongere collega-professoren en een tussenpersoon, meneer Shinji Kasema. Het iepen tegen kanker middel is nu in handen van een farmaceutisch bedrijf en er is octrooi op aangevraagd. In 2015 verschenen publicaties in Amerikaanse wetenschappelijke tijdschriften over de werkingskracht ervan. In Nederland wordt het middel niet gebruikt.